การเดินทางของ พาย พาเทล

เป็นเรื่องของเด็กหนุ่ม ลูกชายผู้อำนวยการสวนสัตว์ ผู้เติบโตขึ้นท่ามกลางสัตว์ต่าง ๆ และนับถือศาสนาฮินดู คริสต์ และอิสลาม พร้อมกัน

เรื่องของเขาเริ่มต้นที่เมืองพอนดิเชอร์รี เมืองเล็ก ๆ ซึ่งเป็นอดีตอาณานิคมของฝรั่งเศสในประเทศอินเดีย แต่การเดินทางของเขาเริ่มต้นเมื่อเรือบรรทุกสินค้าที่บรรทุกสิงห์สาราสัตว์ต่าง ๆ และครอบครัวของเขาเกิดอัปปางลงในมหาสมุทรแปซิฟิก เด็กหนุ่มคือผู้รอดชีวิตบนเรือชูชีพ พร้อมกับม้าลายขาหัก ลิงอุรังอุตัง ไฮยีนา และเสือเบงกอลหนึ่งตัว

ยานน์ มาร์เทล เริ่มต้นนิยายของเขาด้วยหมายเหตุผู้เขียน ซึ่งเป็นสิ่งที่จะเปล่งความหมายขึ้นเมื่อผู้อ่านอ่านไปจนถึงส่วนสุดท้ายของเรื่อง

หากเราอ่านหนังสือเล่มนี้จนจบ และไม่ได้ละเลยส่วนใดส่วนหนึ่ง ตั้งแต่หมายเหตุผู้เขียน ซึ่งเป็นส่วนแรก ไปจนถึงรายงานของโอกาโมโต ซึ่งเป็นส่วนสุดท้าย เราจะเข้าใจได้ว่านิยายเรื่องนี้คือเรื่องของนักเขียนคนหนึ่งที่เดินทางไปเก็บตัวเขียนหนังสือที่ประเทศอินเดีย ด้วยความตั้งใจที่จะเขียนนิยายที่มีฉากเป็นประเทศโปรตุเกส ในที่สุดเขาก็ไม่ได้เขียนนิยายเรื่องที่ตั้งใจไว้ แต่กลับไปได้รับรู้เรื่องราวของพาย พาเทล และเรื่องราวการผจญภัยทั้งหมดในเรื่องนี้คือคำบอกเล่าที่นักเขียนคนนี้ได้รับฟังจากปากคำของพาย พาเทล

ผู้เขียนจงใจทำเรื่องให้ยอกย้อนขึ้นไปอีก เมื่อเราอ่านไปถึงช่วงท้าย โดยให้พาย พาเทล เล่าเรื่องเกี่ยวกับการรอดชีวิตของเขาขึ้นอีกเรื่องหนึ่งซึ่งดูสมจริงแต่โหดร้ายกว่า และในเรื่องเล่าที่สองนี้ ไม่มีม้าลาย ลิงอุรังอุตัง ไฮยีนา และเสือเบงกอล คนที่อ่านเรื่องมาจนถึงส่วนสุดท้ายจึงอาจเกิดคำถามขึ้นมาว่าเรื่องใดกันแน่ที่เป็นเรื่องจริง เรื่องที่มีสัตว์ หรือเรื่องที่ไม่มีสัตว์ และอาจจะมีนักอ่านบางคนสรุปว่าเรื่องที่สองเป็นเรื่องจริง แต่เพราะมันโหดร้ายเกินไป พาย พาเทลจึงต้องปั้นเรื่องแรกขึ้นมาเล่าแทน

ทั้งหมดนี้คือความยอกย้อนที่ผู้แต่งนิยายสร้างขึ้นมา โดยมีหมายเหตุผู้เขียนเป็นตัวเปิดเรื่องให้กับเรื่องเล่าทั้งสอง หมายเหตุผู้เขียนนี้จึงทำหน้าที่เสมือนน้ำหนักถ่วงให้เรื่องเล่าดูประหนึ่งเป็นเรื่องจริง จากนั้นผู้เขียนได้ปล่อยให้ผู้อ่านเพลิดเพลินไปกับเรื่องราวเหลือเชื่อของพาย พาเทล จนกระทั่งถึงส่วนสุดท้าย ผู้เขียนได้สร้างเรื่องเล่าที่สองขึ้น เพื่อตอกย้ำถึงความสมจริงของเรื่องราวทั้งหมด (เรื่องที่ผู้เขียนได้ไปประเทศอินเดียและพบกับพาย พาเทล พร้อมกับได้รับฟังเรื่องของเขา)

แม้ว่าผู้เขียนจะพยายามสร้างหลุมบ่อความความคลุมเคลือ ความลังเลสงสัย กระทั่งท้าทายต่อสถานะของ “เรื่องจริง” แต่หากพิจารณาเรื่องราวอย่างถี่ถ้วน ด้วยความละเอียดอ่อนที่เพียงพอ นักอ่านที่มีประสบการณ์จะรู้ว่า เรื่องทั้งหมดนี้ (รวมถึงหมายเหตุผู้เขียน) เป็นสิ่งที่ยานน์ มาร์เทล แต่งขึ้นจากความนึกคิดของตนทั้งสิ้น ความตื่นเต้นเร้าใจอาจจะดึงความสนใจของเราไป แต่หากเรามีประสบการณ์ทางวรรณกรรมที่เพียงพอ เราก็จะรู้ได้ว่าเรื่องเล่าของพาย พาเทล ยังคงเต็มไปด้วยความไม่แนบเนียน แต่การอ่านนิยายนี้ก็ยังคงให้ความเพลิดเพลินแก่เรา

ยานน์ มาเทล ผู้เขียนเรื่อง การเดินทางของ พาย พาเทล เกิดที่ประเทศสเปน ปัจจุบันอาศัยอยู่ในแคนนาดา หนังสือเล่มนี้แปลเป็นภาษาไทยโดย ตะวัน พงษ์บุรุษ