The Power of Now

นักปรัชญาชาวฝรั่งเศส เดคาร์ทส์ เชื่อว่าเขาค้นพบความจริงพื้นฐานดังที่เขาได้ประกาศก้องไว้ว่า “ฉันคิด ฉันจึงเป็น” แท้จริงแล้วพื้นฐานความจริงข้อนี้นั้นเป็นความความผิดพลาดอย่างใหญ่หลวงเพราะเขาทำให้ “การคิดเกี่ยวกับชีวิต” เท่ากับ “ตัวชีวิต” และเกิดการยึดติดอยู่กับความคิด

เอ็กค์ฮาร์ท โทลเลอ, พลังจิตปัจจุบัน : 2546

The Power of Now เป็นหนังสือคู่มือการฝึกจิตเขียนโดย เอ็กค์ฮาร์ท โทลเลอ (Eckhart Tolle) แปลเป็นภาษาไทยโดย พรรณี ชูจิรวงศ์ ในชื่อเต็มว่า พลังแห่งจิตปัจจุบัน หนทางสู่แสงแห่งปัญญา

หนังสือเล่มนี้มี 10 บท แต่ละบทดำเนินด้วยคำถาม โดยระหว่างคำถามเป็นการอรรถาธิบายคำตอบ เริ่มจากคำถามแรก “แสงสว่างทางปัญญาคืออะไร” จนไปสู่คำถามสุดท้าย “แล้วจะรู้ได้อย่างไรว่าฉันยอมจำนนแล้ว” เนื้อหาของหนังสือกล่าวถึงความทุกข์และเหตุแห่งความทุกข์ของคน แนะนำกระบวนการฝึกจิตเพื่อออกจากความทุกข์ ซึ่งมีเพียงหนทางเดียวคือการอยู่กับปัจจุบัน

เหตุใดการอยู่กับปัจจุบันจึงเป็นหนทางในการพ้นทุกข์ นั่นก็เพราะสิ่งที่ทำให้เกิดทุกข์นั้นคือ อดีต และ อนาคต ซึ่งเป็น “เวลาในจิตใจ” ความทุกข์เกิดจากใจที่พัวพันกับเวลาซึ่งจิตได้สร้างขึ้น อย่างเช่น อดีตในรูปของความทรงจำเรื่องราวที่ฝังใจและย้อนกลับไปปลาบปลื้มหรือทุกข์ทนครั้งแล้วครั้งเล่า ขณะที่อนาคตอาจจะมาในรูปของความวิตกกังวลต่อความเป็นไปภายหน้า สัญญาที่ได้ทำไว้ หรือผลของสิ่งที่ได้กระทำ ทั้งหมดทั้งมวลเหล่านี้คือมิติเวลาภายในที่จิตใจได้สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่อยู่อาศัยของ “ตัวทุกข์”

ความทุกข์ หรือ ตัวทุกข์ คือ “ความคิด” ที่เกิดขึ้นในเวลาทางใจ ความคิดไม่ใช่ “อารมณ์” แต่เป็นเหตุของอารมณ์ เป็นสิ่งที่สร้างอารมณ์ให้เกิดขึ้น เมื่ออารมณ์ได้เกิดมีขึ้นมันทำหน้าที่เป็นกำลังให้กับความคิด ทั้งความคิดและอารมณ์ต่างทำงานร่วมกันและป้อนพลังงานให้แก่กัน คอยผลักดันและขับเคลื่อนเราไปในมิติเวลาของจิตใจ

จิตใจที่ถูกความคิดและอารมณ์ลากจูงไปยังที่ต่าง ๆ ภายในมิติเวลาที่ตัวมันเองได้สร้างขึ้นนี้จึงเป็นจิตใจที่มีแต่ความเหนื่อยล้าและเป็นทุกข์ทรมาน แม้ในความคิดและอารมณ์ที่ปลาบปลื้มยินดีก็ยังคงเป็นความทุกข์ ทุกข์เพราะตกเป็นทาสความคิดจนเหนื่อยอ่อน การยอมตัวให้กับความคิดที่ปลาบปลื้มแม้จะให้ความสุขชั่วคราวแต่ก็ทำให้จิตใจไร้กำลัง

การอยู่กับปัจจุบันคือการออกจากมิติเวลาทางใจ เป็นการขจัดที่อยู่อาศัยของความทุกข์ “ปัจจุบัน” ในที่นี้หมายถึงชั่วขณะเฉพาะหน้าในความหมายที่เล็กที่สุด อย่างที่มักเรียกกันว่า “ที่นี่ เดี๋ยวนี้” การอยู่กับปัจจุบันจะทำให้เห็นว่ามิติเวลาทางใจเป็นเพียงภาพลวง แท้จริงแล้วอดีตและอนาคตไม่มีอยู่จริง มีแต่ปัจจุบันกับปัจจุบัน เป็นปัจจุบันที่ต่อเนื่องกันไปไม่รู้จบ เป็นสิ่งซึ่งปราศจากเวลา

จิตใจของคนคุ้นเคยกับเวลาที่ใจได้สร้างขึ้น ดังนั้นการอยู่กับปัจจุบันจึงต้องฝึกฝน สิ่งที่จะทำให้เราอยู่กับปัจจุบันได้ก็คือ สติ

สติที่แข็งแรงจะทำให้เกิดความรู้สึกตัวทั่วพร้อมได้ ดังที่บรรพบุรุษของเราได้พูดกันมาว่า “ให้จิตใจอยู่กับเนื้อกับตัว” นี่คือรูปแบบของสติที่สามัญมาก เป็นสิ่งธรรมดาและเป็นหนทางเดียวในการอยู่กับปัจจุบัน

แม้ว่าจะมีสติแล้ว ก็ไม่ได้หมายถึงการปราศจากความคิดและอารมณ์โดยเด็ดขาด และอันที่จริงความคิดก็ยังคงเกิดมีได้ เรายังคงมีความสามารถที่จะคิดได้ในขณะที่มีสติ เพียงแต่แทนที่เราจะถูกความคิดบงการหรือฉุดลากไป เราจะเป็นอิสระจากมันและสามารถปล่อยวางมันได้เมื่อเราต้องการ ลักษณะดังกล่าวนี้ พูดในภาษาเจริญสติของเราได้ว่า เห็นรูป เห็นนาม เมื่อเห็นก็คือรู้ เมื่อรู้ก็ไม่คิด การรู้กับการคิดไม่สามารถดำรงอยู่พร้อมกันได้ ดังที่ในหนังสือเล่มนี้ก็กล่าวไว้เช่นกันว่า เราไม่สามารถที่จะมีสติไปพร้อม ๆ กับมีทุกข์ได้ ลักษณาการดังกล่าวนี้ หลวงพ่อคำเขียนเคยพูดไว้สั้น ๆ ว่า “เป็นผู้ดู อย่าเป็นผู้อยู่” เมื่อมีความคิดเกิดขึ้นก็ดู เมื่อมีอารมณ์เกิดขึ้นก็ดู เมื่อมีความทุกข์เกิดขึ้นก็ดู ดูเฉย ๆ ไม่ต้องไปอยู่กับมัน การคิดโดยมีสติไม่ได้หมายถึงการที่เราอยู่กับสติไปพร้อม ๆ กับความคิด แต่เป็นการที่เรา “เห็น” ความคิดของเราโดยตลอด ซึ่งโดยทั่วไปส่วนใหญ่แล้วคนจะนึกว่าตัวเองรู้ความคิดตัวเองอยู่ตลอดซึ่งไม่จริง เรารู้เพียงนาน ๆ ครั้งเท่านั้น แต่ส่วนใหญ่แล้วเราถูกความคิดพาไปโดยไม่รู้มากกว่า

หนังสือ The Power of Now คือประสบการณ์การจัดการความทุกข์ของชาวตะวันตกที่เรียนรู้จากตะวันออกและนำไปผสมผสาน แก่นแท้นหรือหลักการอยู่กับปัจจุบันก็เป็นหลักเดียวกับศาสนาพุทธ หนังสือนี้เป็นคู่มือที่ดีสำหรับผู้ที่กำลังฝึกฝนจิตใจตนเองหรือเจริญสติ โดยเฉพาะผู้ที่ได้รับการศึกษาและคุ้นเคยกับการอรรถาธิบายแบบความรู้สมัยใหม่ อย่างไรก็ดี  การฝึกจิตที่แท้จริงคือการปฏิบัติ ซึ่งโดยทั่วไปแล้วการมีครูจะเป็นสิ่งที่ช่วยเราได้มาก ศาสนาพุทธในประเทศไทยมีพัฒนาการมายาวไกล และสำนักปฏิบัติธรรมที่เน้นการเจริญสติในเมืองไทยก็มีไม่น้อย คนที่ต้องการฝึกฝนจิตใจอย่างแท้จริงย่อมสามารถพบครูของตนได้โดยไม่ลำบาก

พิมพ์ครั้งแรก นิตยสาร way