ภาพยนตร์ที่ถ่ายทำตลอดชีวิต

ภาพยนตร์ที่ถ่ายทำตลอดชีวิต เป็นผลงานรวมเรื่องสั้นเล่มที่สองของ จักรพันธุ์ กังวาฬ ประกอบด้วย 8 เรื่องสั้น บนความหนา 320 หน้า

เรื่องสั้นแต่ละเรื่องมีขนาดค่อนข้างยาว ลักษณะของเรื่องเล่าเป็นสัจนิยม แต่บางเรื่องมีการดำเนินเรื่องซับซ้อน บางเรื่องบรรยากาศหลอนจนเกือบจะเป็นเซอร์เรียลลิสต์ ขณะที่บางเรื่องดำเนินเรื่องเป็นวงกลมและสร้างความซ้ำจนก่อให้เกิดลักษณะหรืออารมณ์แบบแอบเซิร์ด และบางเรื่องมีลักษณะเป็นเรื่องซ้อนเรื่องและมีการล้อกันระหว่างเรื่องเล่าในแต่ละชั้น

รวมเรื่องสั้นเล่มนี้เขียนขึ้นด้วยทักษะการประพันธ์ที่จัดจ้าน ภาษาเล่าเรื่องเรียบง่าย ไม่ประดิดประดอย หากการดำเนินเรื่องซับซ้อน ส่วนที่น่าสนใจและสะท้อนให้เห็นถึงทักษะการเขียนเรื่องสั้นระดับสูงคือ การทำให้ประเด็นที่ผู้เขียนต้องการสื่อกลายมาเป็นภาววิสัยของเรื่องเล่า

อย่างไรก็ตาม ความรู้สึกแรกโดยภาพรวมที่ผู้อ่านจะได้จากหนังสือเล่มนี้ก็คือ ความอึดอัด หดหู่ และซึมเศร้า  ดังนั้นหนังสือเล่มนี้อาจจะไม่เหมาะนักสำหรับผู้อ่านที่กำลังมองหาอะไรที่จรรโลงใจ

สำหรับนักอ่านเรื่องสั้นที่เบื่อหน่ายความดาษดื่น อิ่มตัวแล้วกับความโรแมนติก และกำลังมองหาพลังทางวรรณกรรมที่สดใหม่ หนังสือเล่มนี้ย่อมเป็นสิ่งที่ไม่ควรพลาด

เรื่องสั้นเล่มนี้เปิดฉากด้วยเรื่อง คนสองใจ ซึ่งจัดได้ว่าเป็นเรื่องที่ออกแนวแอบเซิร์ด การดำเนินเรื่องวนซ้ำ ตอกย้ำอยู่กับการปีนเกลียวกันระหว่างความจริงกับการแสดง ในบรรยากาศที่อัปลักษณ์ และลงท้ายด้วยโศกนาฏกรรมที่ทั้งชวนสมน้ำหน้าและชวนหดหู่  สารในเรื่องสั้นเล่มนี้ชวนให้คิดถึงบรรยากาศทางการเมืองตลอดช่วงวิกฤตการเมืองที่ผ่านมา ซึ่งก็กล่าวได้ว่ามีบรรยากาศที่ “เกือบ” ละม้ายเรื่องสั้น กล่าวคือมีทั้งความจริงความลวง ทั้งปรากฏการณ์ ทั้งการเสแสร้งแสดง ทั้งอัปลักษณ์ ทั้งชวนขันและชวนหดหู่  แต่สิ่งที่น่าผิดหวังที่สุดคือประเด็นของผู้เขียนที่จงใจสื่อออกมาในตอนจบของเรื่อง หากเรื่องสั้นเรื่องนี้เป็นภาพสะท้อนความรู้สึกของผู้เขียนที่มีต่อเหตุการณ์ทางการเมือง ก็เห็นได้ชัดว่าประเด็นหลักของผู้เขียนซึ่งอยู่ที่ตอนจบของเรื่องนั้น หากไม่ใช่ความตื้นเขิน ก็เป็นความจงใจที่จะ “มองไม่เห็น”  หรือเลือกมองเฉพาะด้านที่โจ่งแจ้งของความอัปลักษณ์

เรื่องทาคลามาคานเป็นเรื่องสั้นหักมุมที่เดาง่าย แต่มีอารมณ์ที่หนักหน่วง และการดำเนินเรื่องที่ยอกย้อน และมีประเด็นที่ท้าทายให้ขบคิดกว่าเรื่องสั้นหักมุมที่เน้นความสนุกของพล็อตเรื่อง

วันใหม่ เป็นเรื่องสั้นสะท้อนปัญหาชีวิตของคนในสังคมร่วมสมัยที่เป็นโศกนาฏกรรม แม้จบเรื่องอย่างมีความหวัง แต่ตัวเรื่องก็ยังคงเต็มไปด้วยความหดหู่ เป็นเรื่องหนึ่งที่เขียนได้อ่อน เนื่องจากผู้เขียนพยายามเล่าเรื่องด้วยภาวะวิสัยเพียงอย่างเดียว จึงไม่สามารถดึงสิ่งที่อยู่ในจิตใจของตัวละครออกมาได้ เรื่องสั้นเรื่องนี้สะท้อนให้เห็นความเป็นนักเขียนสารคดีของผู้เขียน ซึ่งเป็นทั้งจุดแข็งและจุดอ่อน

เรื่องสั้นที่นักเขียนไม่รู้ตอนจบ เล่นกับความเป็นนักเขียน ตัวละคร และความรับรู้ของคนอ่าน มีน้ำเสียงเสียดเย้ย แต่ประเด็นค่อนข้างน่าเบื่อ เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่ชวนอึดอัด และนักอ่านที่มีความอดทนต่ำอาจจะทนรำคาญไม่ไหว เพราะผู้เขียนพยายามเล่นกับความรับรู้ของคนอ่าน โดยประเด็นที่จะสื่อไม่น่าสนใจพอ หรือสื่อประเด็นออกมายังไม่น่าสนใจพอ

เรื่องอื่น ๆ ที่เหลือก็เป็นการเล่นกับเรื่องเล่า ความรับรู้ของคนอ่าน ความเป็นเรื่องจริงกับความเป็นเรื่องแต่ง ในทำนองเดียวกับเรื่องสั้นที่นักเขียนไม่รู้ตอนจบ เป็นการสะท้อนความอัปลักษณ์และจอมปลอมของความเป็นเรื่องแต่งและเรื่องจริง  มีความเห็นว่าผู้เขียนหมกมุ่นอยู่กับประเด็นเรื่องแต่งและเรื่องจริงโดยไม่ได้ทำให้อะไรคืบหน้าขึ้นมาเลย สิ่งที่ทำให้เรื่องเหล่านี้น่าสนใจจึงมีเพียงความสามารถและทักษะในการดำเนินเรื่อง

กล่าวโดยรวม รวมเรื่องสั้น ภาพยนตร์ที่ถ่ายทำตลอดชีวิต ของ จักรพันธุ์ กังวาฬ มีพลังทางวรรณกรรมที่น่าสนใจ สะท้อนให้เห็นความสามารถในการเขียนเรื่องสั้นในระดับที่คำโปรยปกหลังไม่ได้กล่าวเกินเลย คือ “คนเขียนเรื่องสั้นที่น่าอ่านและน่าสนใจที่สุดคนหนึ่งในเวลานี้” แต่นั่นเป็นความจริงเพียงในแง่ของทักษะการประพันธ์ เพราะรวมเรื่องสั้นเล่มนี้เต็มไปด้วยความน่าอัดอัด และที่สำคัญเป็นความน่าอึดอัดที่หลายครั้งสูญเปล่า เพราะผู้เขียนไม่สามารถทลายเพดานทางความคิดของตนเองออกไปได้ ทำให้สิ่งที่สื่อออกมาวนอยู่กับปัญหาความจริงของความเป็นเรื่องแต่งกับความเป็นเรื่องจริง