ชาติปะทะชุมชนบนสถานะของเจริญ วัดอักษร

หลังจากการตายของเจริญ วัดอักษร เมื่อวันที่ 21 มิถุนายน 2547 ที่ผ่านมา นายกรัฐมนตรีทักษิณให้สัมภาษณ์สื่อมวลชนในเรื่องนี้ว่า ผู้ปกป้องผลประโยชน์ของ ชาติ ต้องได้รับการปกป้อง ในเวลาเดียวกัน ชาวบ้านที่เป็นแนวร่วมของเจริญก็พากันพูดถึงการติดตามตัวคนร้ายว่าต้องทำอย่างเข้มงวดกวดขันเป็น พิเศษ เนื่องจากเจริญไม่ใช่บุคคลธรรมดา แต่เป็นคนที่เสียสละเพื่อ ส่วนรวม และการเสียชีวิตของเขาก็เนื่องมาจากการ ปกป้องผลประโยชน์ส่วนรวม

ข้อสังเกตคือความเห็นพ้องต้องกันระหว่างนายกรัฐมนตรีและชาวบ้าน ในเรื่องการเสียชีวิตอันเนื่องจากปกป้องผลประโยชน์ของ ชาติ หรือ ส่วนรวม ของเจริญ ทั้งสองฝ่ายจึงได้ยกสถานะของเจริญขึ้นจากบุคคลธรรมดา แต่บนสถานะที่ถูกยกขึ้นจากทั้งสองทางนี้กลับมีนัยแอบแฝงที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง

เจริญเสียชีวิตด้วยการถูกลอบสังหาร สาเหตุของการสังหารในครั้งนี้มีสมมุติฐานจากการที่เจริญเข้าไปปกป้องที่ดินสาธารณะที่ถูกรุกล้ำโดยอิทธิพลท้องถิ่น

นายกฯ ได้ยืนยันสถานะของเจริญว่าปกป้องผลประโยชน์ส่วนรวมโดยผ่านคำว่า ชาติ  ขณะที่ชาวบ้านเองแม้จะมีการพูดคำว่า ชาติ บนเวที แต่ก็เน้นไปที่คำว่า ส่วนรวม มากกว่า และถ้าดูการสำแดงออกของชาวบ้านในทางอื่น ๆ ก็จะเห็นได้ว่า ส่วนรวม ในที่นี้หมายถึงขบวนการประชาชน และต้องเน้นย้ำไปที่ขบวนการประชาชน บ่อนอก-หินกรูด เป็นสำคัญ ดังนี้แล้ว ความสำคัญของเจริญที่มีต่อส่วนรวมในแง่มุมของชาวบ้านจึงน่าจะหมายถึง ชุมชน มากกว่าสิ่งอื่นใด

อย่างไรก็ดี สาเหตุของการสังหารครั้งนี้คือการไปขัดขวางการรุกล้ำที่ดินสาธารณะ ซึ่งตรงนี้เองที่ทำให้ ชาติ และ ชุมชน สามารถหันมาร่วมไม้ร่วมมือกันได้ เนื่องจากผู้รุกล้ำที่ดินสาธารณะนี้คือผู้มีอิทธิพล ซึ่งไม่ใช่ทั้งตัวแทนของทั้ง ชาติ และ ชุมชน  การรุกล้ำนี้จึงเป็นการรุกล้ำทั้ง ชาติ และ ชุมชน ไม่ว่าที่ดินสาธารณะนั้นจะถูกอ้างโดย ชาติ หรือ ชุมชน  ผู้รุกล้ำก็จำเป็นต้องถูกลงโทษ

นายกฯ ทักษิณเน้นย้ำคำว่า ส่วนรวม ที่หมายถึง ชาติ หลายครั้งในการให้สัมภาษณ์ ขณะที่ขบวนการภาคประชนชนก็ได้เคลื่อนไหวเรียกร้องต่อรัฐอย่างเข้มแข็ง แม้กระทั่งตัวเจริญเองก็ได้สั่งเสียไว้ว่าให้ใช้ศพของเขาให้เป็นประโยชน์ต่อการเคลื่อนไหว (ในที่นี้ทำให้เราเห็นว่าสำนึกของเจริญที่มีต่อส่วนรวมนั้นหมายถึง ชุมชน ไม่ใช่ชาติ )

บนความเห็นพ้องต้องกันระหว่างรัฐและชาวบ้านเกี่ยวกับสถานะของเจริญที่เราเห็นจากภายนอก ลึก ๆ แล้วเราจะเห็นการปะทะกันระหว่าง ชาติ และ ชุมชน บนสถานะของเจริญด้วย

หากสาเหตุของการเสียชีวิตของเจริญครั้งนี้ เปลี่ยนจาก การรุกล้ำที่ดินสาธารณะโดยอิทธิพลท้องถิ่น มาเป็น โครงการพัฒนาของรัฐ น่าสงสัยว่านายกรัฐมนตรียังจะรับรองสถานะของเจริญเช่นที่ให้สัมภาษณ์หรือไม่ (ทั้งที่ความรุนแรงในแบบเดียวกันนี้ซึ่งเกิดจากกรณีของรัฐก็ไม่ได้ต่างกับอิทธิพลท้องถิ่นนัก)

ถึงกระนั้น การช่วงชิงนิยามความหมายบนความตายของเจริญ วัดอักษร ก็ยังต้องดำเนินต่อไป และเมื่อวันใดที่ ผู้นำชุมชน ได้รับการปกป้องจาก รัฐ ในฐานะบุคคลสำคัญแม้กระทั่งในขณะที่เขากำลังต่อต้านโครงการของรัฐ นั่นอาจจะหมายถึงชัยชนะที่แท้จริงของเจริญ วัดอักษร

พิมพ์ครั้งแรก open 46, ตุลาคม 2547